Kunst met kids: Henri Matisse

Ik ben geen kunsthistoricus, ik weet weinig tot niets van kunstbewegingen of van de technieken van verschillende kunstenaars maar ik houd van kunst. Ik ben sowieso van mening dat je schoonheid niet per se hoeft te begrijpen, dat moet je voelen. Kunst en de zee, dat zijn dingen waarin ik me kan verliezen en vervelende dingen tijdelijk kan vergeten. En dat, dat wil ik graag doorgeven aan mijn kinderen.

Ieder kind is een kunstenaar. De moeilijkheid is er één te blijven wanneer je groot wordt. – Pablo Picasso

Kunst met kids

Behalve dat ik mijn kinderen regelmatig meeneem naar musea, probeer ik ze vanaf kleins af aan op speelse wijze in aanraking te laten komen met verschillende kunstenaars en kunstvormen. We tekenen bijvoorbeeld een beroemd kunstwerk “op onze manier” of we tekenen een vierkante vrouw “net als Picasso”, we maken collages van oude bladen of we proberen eens een keer iets te boetseren of met houtskool te werken. De kinderen hebben er in ieder geval lol in en ze hebben inmiddels een heel eigen smaak ontwikkeld. Bovendien leren we samen en dat is altijd leuk!

Sommige kunstenaars vinden mijn kinderen uitermate saai (mijn helden Michelangelo, Botticelli en Rafaël vallen daar helaas vooralsnog onder), anderen spreken ze juist weer erg aan zoals, bovenaan hun lijst, Salvador Dali. Veel kleur en fantasierijke kunstwerken, daar trekken ze voornamelijk naartoe.

Kleurrijk Matisse ontdekken

Matisse is zo’n kunstenaar. Erg leuk om met kinderen naar het werk van Matisse te kijken en naar aanleiding daarvan te knutselen. De collages van Matisse lenen zich daar uitstekend voor maar ook de felle kleuren in zijn schilderijen inspireren kinderen tot leuke eigen kunstwerken.

Laat de kinderen bijvoorbeeld een tekening maken zonder een potlood te gebruiken maar met alleen een schaar. Geef ze zwart of wit papier om als achtergrond te gebruiken en gekleurd papier om de vormen in uit te knippen. Je kunt ze wat extra instructies geven, bijvoorbeeld dat er één vorm meerdere keren in de compositie moet voorkomen of/en dat ze strakke vormen moeten gebruiken of juist natuurlijke vormen. Vertel ze om eerst de grote vormen op de achtergrond te plakken, dan pas de kleintjes. Groot plezier en mooie kunst gegarandeerd 🙂

Henri Matisse was een Franse kunstschilder en beeldhouwer, een van de voorlopers van het fauvisme. De voornaamste kenmerk van het fauvisme is  het gebruik van felle, contrasterende, ongemengde kleuren. De naam, Fauvisme, komt van het Franse woord voor wilde dieren “fauves”.

Wie is Henri Matisse?

Henri Emile Benoît Matisse werd geboren in 1869 in Le Cateau-Cambrésis, een stadje in de Noordelijke Franse regio Nord-Pas-de-Calais. Matisse groeide op in het dorpje Bohain-en-Vernandois, vlakbij zijn geboortedorp, tot zijn vader hem, op zijn tiende, naar Saint Quentin stuurde om daar naar school te gaan. In 1887 ging Matisse rechten studeren in Parijs. Daarna werkte hij als notarisklerk in een notariskantoor.

Elke medaille heeft een keerzijde

Na een blindedarmoperatie, moest Matisse lange tijd bijkomen en rust nemen. Uit verveling begon hij te tekenen met tekenspullen die hij van zijn moeder had gekregen. Hij kreeg de smaak te pakken en besloot, tegen de zin in van zijn vader, om te leren schilderen. Hij studeerde tot 1892 aan de Academie Julian de Paris met de schilder Adolphe William Bougereau als leraar.

Daarna begon hij te schilderen in het atelier van Gustave Moreau. In 1895 werd Matisse, bij een tweede aanmelding (de eerste keer was hij geweigerd), aangenomen aan l’École des Beaux-Arts waar hij lessen volgde bij Gustave Moreau.

Een eigen stijl

In die tijd interesseert Matisse zich voor het impressionisme (o.a Cézanne en Monet) en het postimpressionisme (o.a Gauguin en Van Gogh). In 1904 ontmoet hij de schilder Paul Signac, die samen met de schilder Georges Seurat aan de theoretische grondslagen omtrent kleurwerking werkte die het uitgangspunt zouden vormen voor het pointillisme.

Henri Matisse schildert in hetzelfde jaar zijn werk “Luxe, calme et volupté”, naar een gedicht van Baudelaire. Het doek is duidelijk geïnspireerd door het pointillisme. Matisse begint daarna steeds meer een eigen stijl te ontwikkelen.

Het begin van het Fauvisme

In 1905 stellen Matisse en een paar andere schilders, o.a Albert Maquet en Maurice de Vlaminck, hun werken tentoon in de Salon d’Automne . Een portret van zijn vrouw Amelie, “la femme au chapeau”, krijgt enorme kritiek te verduren. De criticus Louis Vauxcelles schrijft een artikel waarbij hij Matisse en de anderen uitmaakt voor “des fauves”, ordinaire wilden die geen enkel respect voor kunst hebben. Dit luidt het begin in van het Fauvisme.

Ondanks, of misschien zelfs dankzij, alle vernietigende kritiek wordt Matisse  bekend bij het groot publiek. Daarnaast wordt hij vanaf die tentoonstelling gezien als een van de grondleggers van het Fauvisme.

Matisse exposeert in die tijd steeds vaker en verkoopt veel van zijn werken. In 1909, bestelt de rijke Russische verzamelaar Sergej Ivanovitsj Sjtsjoekin twee schilderijen: “La Danse” en “La Musique”. Sjtsjoekin had een groot vertrouwen in de toekomst van Matisse, tegen 1914 had hij al 37 werken van Matisse overgenomen!

Matisse verdient zijn leven goed met zijn schilderwerk en reist veel in die periode. In 1910 reist hij naar Spanje en verblijft in Cordoba en Sevilla. Ook reist hij meerdere malen naar Marokko. Elk van zijn reizen levert hem nieuwe inspiratie voor zijn werk.

Naar Nice

In 1917 verhuist Matisse naar Nice. Van 1926 tot 1938 woont Matisse op, 1 place Charles Felix  in Nice aan het uiteinde van de Cours Saleya in een karakteristiek geel gebouw. Eerst huurt hij het appartement op drie hoog maar vanaf 1926 woont hij op de ruimere vierde verdieping. Hij heeft vanaf zijn woning een mooi uitzicht op de Cours Saleya, de markt en de zee.

In die jaren schildert hij enkele van zijn meest bekende werken, namelijk “Odalisque au magnolias”, “Odalisque au coffret rouge” en “Petite pianiste robe bleue fond rouge”.

Schilderen met een schaar

In 1930 reist Matisse naar de Verenigde Staten af om een muurschildering te maken in het huis van de belangrijke kunstverzamelaar Albert Barnes of Merion.  Daarna reist Matisse door naar Tahiti. In Tahiti is Matisse erg onder de indruk van het licht. Deze ervaring zal veel invloed hebben op zijn latere schilderijen en op zijn composities van geknipt gekleurd papier. Hij noemde deze manier van werken ‘schilderen met een schaar’.

Vanaf 1941, na een zware chirurgische ingreep door een kankergezwel (de artsen geven hem slechts zes maanden!), brengt hij de meeste tijd door in bed. Vanaf 1943 maakt Matisse praktisch alleen nog maar collages in zijn eigen kenmerkende methode. Uit deze periode komt een van zijn bekendste werken in boekvorm “Jazz” in 1947 en “La tristesse du roi”.

Terug naar Nice en overlijden

In 1943 verhuist Matisse naar Vence, een dorp in het achterland van Nice. Hij woont daar tot hij in 1949 naar Nice terugkeert. Tijdens zijn verblijf in Vence werkt hij aan de schitterende muurschilderingen van de kerk “la chapelle du Rosaire” in Vence.

Vanaf 1949 woont hij weer in Nice maar Matisse verruilt in 1952 zijn atelier in hartje voor het hotel Régina in Cimiez, een buitenwijk in de heuvels van Nice. Daar overlijdt hij op 3 november 1954. Henri Matisse ligt begraven op de begraafplaats van de ‘Monastere Notre Dame de Cimiez’ in Cimiez.

Privéleven van Henri Matisse

Matisse had een vriendin, Caroline Joblaud waar hij een dochter, Marguerite, mee kreeg. Hun relatie duurde slechts vier jaar. In 1898 trouwt Matisse met Amélie Noémie Alexandrine Parayre, een vrouw uit een rijke invloedrijke familie. Zij kenden elkaar nog maar drie maanden toen ze trouwden.

Marguerite werd, heel bijzonder voor die tijd, geaccepteerd door Amelie en ging zelfs bij Henri Matisse en Amelie wonen. Amelie zou een van zijn meest gebruikte modellen worden. Ze krijgen twee zonen, Jean in 1899 en Pierre in 1900.

In 1902 gaat de familie van Amelie failliet door een schandaal. Dit heeft tot gevolg dat ook Amelie haar hoedenwinkel en tevens haar appartement kwijtraakt. Dit betekende dat het gezin vanaf dat moment afhankelijk was van het inkomen van Henri Matisse.

In 1939 gingen Amelie en Henri Matisse uit elkaar (na 41 jaar!). Een jonge vrouw uit Siberië, Lydia Delectorskaya, is zijn steun en toeverlaat tot aan zijn overlijden in 1954.

Meer informatie over Henri Matisse is te vinden op de website van het Matisse museum in Nice.