Expo Tip! Beirut and the Golden Sixties
In één van de mooiste gebouwen van Berlijn is sinds gisteren een unieke tentoonstelling te zien, Beirut and the Golden Sixties: A Manifesto of Fragility. In de jaren 60 was de hoofdstad van Libanon het culturele centrum van het Midden-Oosten. Een inspirerend en bruisend geheel van intellectuelen en kunstenaars uit het hele Midden-Oosten en Arabisch sprekend Noord-Afrika kwam hier bijeen. Ze waren enthousiast en gretig om te innoveren op cultureel gebied. Het was een inspirerende en vrije omgeving, vol originele ideeën waar alles mooi en sprankelend was. Of leek het maar zo? Vanuit een hedendaags perspectief wordt de geschiedenis onderzocht. Daarbij wordt de focus gelegd op het verband tussen kunst en sociaal-politieke conflicten.
Niet alles wat blinkt is goud
Mede aangemoedigd door de Libanese wet op het bankgeheim, stroomde eind jaren 50 heel wat buitenlands kapitaal de stad binnen. Kunstgalerijen en musea floreerden als gevolg hiervan. Beiroet werd in talloze clichés bezongen: het Zwitserland van de Arabische wereld, het Parijs van het Midden-Oosten, de parel van de regio en nog veel meer moois. Onder de oppervlakte van deze glinsterende ‘gouden eeuw’ broeide daarentegen iets dat stukken minder was. Hoe is het anders uit te leggen dat in 1975 een burgeroorlog uit zou breken die twintig jaar zou duren en zo’n 150 000 levens zou kosten?
Een van de curatoren van de tentoonstelling, Sam Bardaouil die zelf in Beiroet opgroeide, oppert dat de tentoonstelling een ‘cautionary tale’ is, oftewel een waarschuwende vertelling. We moeten tenslotte leren van de geschiedenis. De tentoonstelling is helaas pijnlijk actueel. We hoeven niet lang (of ver!) te zoeken naar voorbeelden uit de huidige politiek om tot de trieste conclusie te komen dat we niets geleerd hebben.
Wat dat betreft is het symbolisch sterk dat de expo in Berlijn te zien is. Berlijn is tenslotte een stad die an sich een cautionary tale is, of in ieder geval zou moeten zijn. Maar men vergeet. Daardoor blijft het evenwicht en de daarmee hangende stabiliteit maar al te kwetsbaar.
Kunstwerken, foto’s en film
In Beirut and the Golden Sixties: A Manifesto of Fragility worden de kunstwerken van een heterogene groep belangrijke kunstenaars in Beiroet gecombineerd met films en archieffoto’s. Het materiaal komt uit eind jaren 50 tot het begin van de burgeroorlog in de jaren 70. Het is een prachtig samengestelde en uitgebreide tentoonstelling die een intrigerend beeld biedt uit die tijd. Hier is duidelijk jaren aan research aan vooraf is gegaan, wat overigens beaamd werd door de twee curatoren.
Met 230 kunstwerken van 34 kunstenaars en meer dan 300 archiefdocumenten uit bijna 40 collecties, is de tentoonstelling de meest uitgebreide presentatie tot nu toe van deze cruciale periode in de geschiedenis van Beiroet – een stad die nog fier staat ondanks alle beproevingen.
Tijdens de voorbereidingen van de tentoonstelling vonden in Libanon de opstanden van oktober plaats, evenals de verwoestende explosie, de ongekende economische crisis en de gevolgen van de wereldwijde COVID-19-pandemie. Bij elke gebeurtenis werd de noodzaak van deze tentoonstelling nog groter.
Dansen op een vulkaan
De precaire tegenstelling tussen het kosmopolitisme van Beiroet en de omringende transregionale conflicten wordt in het tentoongestelde materiaal zichtbaar. Zo zie je foto’s van jonge dansende meiden in bikini’s naast donkere foto’s van soldaten waar de politieke spanning van afdruipt. Daarnaast hangen kleurrijke schilderijen op zwart wit foto’s van wapens. Ik had mijn bedenking over de opstelling omdat het soms onaf lijkt, in opbouw. Maar hoe langer ik daar rondliep, hoe meer ik overtuigd werd dat het juist precies paste bij het thema. Beiroet is immers ook onafgebroken in constructie.
Tijdens de preview verwoordde Bardaouil het treffend: ‘You will encounter many images and films of people dancing. You might wonder: why do they dance? Dancing on a volcano. Perhaps dancing is a form of resistance, and resisting is a way of life’ – om later in dezelfde preview in relatie tot de enorme explosie in Beiroet op 4 augustus 2020 toe te voegen – ‘Every blow pushes you back even more. There is no phoenix rising from the ashes, we are exhausted’. Ook hier is de tegenstelling voelbaar. Hoelang houd je die vechtersmentaliteit? Hoe vaak kun je opnieuw beginnen?
Oerknal
Aan het einde van de tentoonstelling is een indrukwekkende installatie van de kunstenaars Joana Hadjithomas en Khalil Joreige opgesteld. Je staat als bezoeker in het midden van een cirkel met meerdere schermen. De videos tonen de paar seconden vóór en na de explosie, gezien vanuit verschillende hoeken op de camera’s van het Sursock museum. Het museum, dat slechts op 500 meter van de plek van de immense ontploffing ligt, raakte ernstig beschadigd. De beelden zijn heel indrukwekkend. Ik kon er eerlijk gezegd moeilijk naar kijken. Je ziet namelijk hoe het leven binnen een honderdste seconde kan veranderen.
Ter illustratie: op een van de schermen zie je een bruidspaar in de tuin poseren voor een foto. In een oogwenk liggen ze op de grond, proberen ze weg te komen, begrijpen ze niet wat ze overkomt. Je zou je af kunnen vragen of beelden uit 2020 wel op hun plaats zijn in een tentoonstelling over de jaren 60. Het antwoord is zonder enige twijfel ‘ja’. De gebeurtenissen die in de jaren 60 begonnen hebben namelijk tot op de dag van vandaag een enorme stempel op het land gedrukt. De gevolgen zijn nog sterk voelbaar. Het nu en het vroeger in Libanon zijn om die reden onlosmakelijk verbonden.
Beirut and the Golden Sixties in vijf thema’s
De curators Till Fellrath en Sam Bardaouil hebben gekozen voor een presentatie in vijf thematische delen.
Le Port de Beyrouth: The Place
In het eerste deel ligt de focus op de stad en tevens op de verschillen én de overeenkomsten tussen de kunstenaars. Ze kwamen uit diverse gemeenschappen in en soms ook van buiten de regio.
Lovers: The Body
De jaren zestig waren een decennium van seksuele bevrijdingsbewegingen over de hele wereld. De kunstscene van Beiroet, de thuisbasis van een groot aantal vrouwen en LGBTQ+-artiesten, was daar geen uitzondering op. De kunstenaars van Beiroet stonden vooraan in de aanwezige debatten. De stad kende een cruciale rol in de regio, als proeftuin tegen de grenzen van een heteronormatieve burgerlijke samenleving.
Takween (Composition): The Form
In het derde deel wordt naar vorm gekeken, oftewel naar het brede scala aan technieken, materialen en stijlen dat gebruikt werd in de rijke en diverse kunstscène van Beiroet.
Monster and Child: The Politics
In het vierde stuk wordt het eerdergenoemd verband tussen de kunst en de politiek onderzocht. Kunstenaars zochten naar vormen die aansloten bij hun politieke stem. Van de utopische projecten van het pan-Arabisme en de postkoloniale strijd tot aan de Koude Oorlog, de oorlog in Vietnam en de Palestijnse situatie.
Blood of the Phoenix: The War
Als laatste is de impact van de Libanese burgeroorlog op de culturele wereld in Beiroet aan de beurt. Galerijen en onafhankelijke kunstruimtes werden vervolgens gesloten en kunstenaars vertrokken naar het buitenland. De verwoesting die daarop volgde, onthulde de onverenigbaarheid van de complexe politiek van het land en ontmaskerde de mythe van de ‘Gouden Eeuw’.
De kunstenaars
In de tentoonstelling is werk te zien van de volgende kunstenaars: Shafic Abboud, Etel Adnan, Farid Aouad, Dia al-Azzawi, Alfred Basbous, Joseph Basbous, Michel Basbous, Assadour Bezdikian, Huguette Caland, Rafic Charaf, Saloua Raouda Choucair, Georges Doche, Simone Fattal, Laure Ghorayeb, Paul Guiragossian, Farid Haddad, John Hadidian, Jumana Bayazid El-Husseini, Dorothy Salhab Kazemi, Helen El-Khal, Simone Baltaxé Martayan, Jamil Molaeb, Fateh al-Moudarres, Nicolas Moufarrege, Mehdi Moutashar, Aref El Rayess, Adel al-Saghir, Mahmoud Said, Nadia Saikali, Hashim Samarchi, Mona Saudi, Juliana Seraphim, Cici Sursock and Khalil Zgaib.
Deze tentoonstelling is al met al een aanrader, niet alleen voor geïnteresseerden in Libanon of in het Midden-Oosten maar voor alle kunstliefhebbers en amateurs van geschiedenis en politiek.
Update: Beirut and the Golden Sixties: A Manifesto of Fragility was te zien in Gropius Bau van 25 maart tot 12 juni 2022. Vanaf 14 september tot eind december 2022 is de tentoonstelling in macLYON te zien.
Frédérique houdt van mimosa, van films, van de geur van gebakken knoflook, van de Middellandse Zee (‘haar’ zee want aan die zee is ze geboren), fotografie, musea, nachttreinen, haute couture en ze zou het liefst voor altijd in een hotel wonen.
Wat indrukwekkend! Berlijn is sowieso een van mijn favoriete steden, dus deze expo zou een goed excuus zijn voor een roadtrip!
Jeetje, dit komt binnen. Niet alleen wat je ziet, maar met name dat wat je schrijft. En als dit mij nu al zo ‘aanraakt’ hoe moet het dan zijn om dit – en inderdaad júist – in Berlijn te zien, ervaren en voelen. Kippenvel.
Wat een prachtige expositie.
Vooral de ‘Blood of the Phoenix: The War’ spreekt me ontzettend aan.
Het kunstwerk van Juliana Seraphim, Untitled uit 1979 is echt prachtig!
Dit vind ik zo leuk aan je blog. Je hebt iedere keer weer een ander onderwerp. En over het algemeen is het ook niet altijd het standaard film, boek, spel of museum dat je beschrijft. Interessant onderwerp. Voor mensen die hier hun interesse hebben denk ik dat ze heel wat te bezichtigen hebben. Heb je dit zelf ook in het echt mogen aanschouwen?
Ja, ik ben naar Berlijn gegaan en mocht bij de perspreview aanwezig zijn. Ik vond het erg indrukwekkend.
Prachtige collectie bij deze tentoonstelling! Lang geleden dat we in Berlijn zijn geweest. Dit pand toen niet gezien, ook indrukwekkend!