Movies that Matter 2025: urgenter dan ooit

Vanavond opent in Den Haag de 17e editie van het filmfestival Movies that Matter met de film The Promise van Daan Veldhuizen. De ruim 90 speelfilms, shorts en documentaires van filmmakers van over de hele wereld staan in het teken van mensenrechten – alle aspecten van mensenrechten. In een periode waar het internationale recht afbrokkelt, dubbele standaarden de maat zijn en mensenrechten moeten wijken voor economische belangen en geopolitieke machtsverhoudingen is dit filmfestival urgenter dan ooit. Vanuit dit perspectief stelden we tien kijktips samen.

Het was overigens niet eenvoudig kiezen, want elke film in het programma behandelt onrecht, van Colombia tot Indonesië, Rusland en Canada. Elk onderwerp is belangrijk, elke brandhaard, maar ‘choose your battles’. Wij focussen ons dit jaar enerzijds op de bezette Palestijnse gebieden – met name de Gazastrook – en anderzijds op het onderwerp censuur. Twee onderwerpen die (te)veel raakvlakken hebben. Wat in het Midden-Oosten gebeurt heeft getoond hoe kwetsbaar mensenrechten zijn en hoe gekleurd onze media kan zijn. Censuur grijpt steeds vaker om zich heen, onafhankelijke journalistiek is eerder uitzondering dan regel en het demonstratierecht staat onder druk.

Facing War

De documentaire van Tommy Gulliksen volgt oud-NAVO-voorzitter Jens Stoltenberg in het laatste jaar van zijn ambtstermijn. Dit biedt een unieke inkijk in de rol van (Stoltenberg en) de NAVO tijdens de oorlog van Rusland in Oekraïne. De Westerse eenheid wankelt maar NAVO-besluiten moeten unaniem worden genomen. Het is één groot strategisch schaakspelletje. De film is nog steeds erg relevant, nog meer misschien zelfs. Hoe houdt democratie zich staand in deze tijd van grote onzekerheid en onberekenbare wereldleiders. Kan diplomatie de wereldwijde veiligheid garanderen?

The Bibi Files

Tijdens het Movies that Matter festival vindt de Nederlandse première plaats van de documentaire The Bibi Files. Aan de hand van nooit eerder vertoonde camerabeelden van politieverhoren van Netanyahu, zijn familie, vertrouwelingen en geldschieters, onthult regisseur Alexis Bloom de omvang van de corruptieschandaal. Te midden van alle oorlogsgeweld zou men haast vergeten dat Netanyahu verwikkeld is in rechtszaken over fraude en corruptie. Is dat niet precies wat ‘Bibi’ wilt? In hoeverre schuilt eigenbelang achter zijn politieke keuzes? The Bibi Files biedt een onthullende blik op het verhaal achter de krantenkoppen en toont hoe ver een politiek leider gaat om verantwoording te ontlopen. Eind vorig jaar is een arrestatiebevel van het ICC voor Netanyahu uitgevaardigd, maar dat staat los van de corruptiezaken die in deze documentaire worden belicht.

From Ground Zero

Film is een krachtige stem. Dat moet de Palestijnse filmmaker Rashid Masharawi ook gedacht hebben bij de oprichting van het Mashawari Fund. Dit fonds is bedoeld om ontheemde kunstenaars een stem te geven. Hun korte films, variërend van documentaire en dramafictie tot animatie en experimentele videokunst, tonen de dagelijkse strijd om te overleven te midden van bombardementen, belegering en bezetting. In From Ground Zero brengen tweeëntwintig kunstenaars uit Gaza hun persoonlijke realiteit van luchtaanvallen, hongersnood, wanhoop en verwoesting in beeld.

The Dialogue Police

We kennen allemaal de beelden van demonstraties die op geweld uitlopen. Moet dat zo? Kan het niet anders? Ik ken zelf steeds meer mensen die niet durven mee te doen aan demonstraties. Het is eigenlijk schandalig dat angst leidend wordt in een democratie. Susanna Edwards maakte de documentaire The Dialogue Police over een kleine – vrij onbekende – eenheid binnen de Zweedse politie die dialoog als enige wapen gebruikt. Zij vormen een bufferzone tussen demonstranten en de politieleiding. Dat klinkt prachtig. Werkt het ook? Het volgen van hun werk in de frontlinie van de democratie is zowel inspirerend als urgent in een tijd waarin dialoog steeds verder bewust lijkt te worden afgebroken.

There is Another Way

Regisseur Stephen Apkon volgt in de documentaire There is Another Way de leden van Combatants for Peace, een beweging van Israëlische ex-soldaten en Palestijnse voormalige vrijheidsstrijders. Combatants for Peace strijdt voor vrede en verzoening. Tenslotte is niemand vrij totdat iedereen vrij is. Ondanks de verwoestende realiteit van geweld en verdeeldheid, weigeren zij haat te beantwoorden met haat. De film onderzoekt hun persoonlijke en collectieve strijd: is werkelijke bevrijding mogelijk, en kunnen zij hun overtuigingen herzien om een vreedzame toekomst op te bouwen? Na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023 en de daaropvolgende invasie van Israël, die de vernietiging van Gaza inluidt, staat hun missie meer dan ooit onder druk.

De Propagandist

Aan de hand van familiefilms, propagandafilms en audio-interviews wordt het verhaal verteld van de Haagse nationaalsocialistische filmmaker Jan Teunissen (1898-1975). Teunissen was de leider van de NSB Filmdienst in de Tweede Wereldoorlog en één van de machtigste mannen in de Nederlandse filmwereld gedurende de Tweede Wereldoorlog – zo niet, dé machtigste man. Hij was lid van de Nederlandsche SS en werd de filmtsaar genoemd. Dan weet je wel genoeg. Kortom, De Propagandist is een verhaal over een gekrenkt ego, opportunisme en manipulatie: tijdloze thema’s die resoneren in het heden.

Happy Holidays

Scandar Copti’s speelfilm Happy Holidays is genomineerd in de categorie Grand Jury Fiction Award. Hij vertelt vier met elkaar verweven verhalen over twee families. De ene is Israëlisch en de ander Palestijns. Beiden hebben geheimen. Kleine leugens groeien uit tot een onvermijdelijke confrontatie, waarbij traditie, ambitie en familieverplichtingen botsen.

Shorts: on censorship

De shorts programma’s die vertoond worden tijdens het Movies that Matter festival belichten ieder een ander thema. Censuur kent vele vormen: van monddood maken en verbanning tot gevangenschap en zelfs moord. Het is een krachtig instrument van onderdrukking, gebruikt door staten om bevolkingen te controleren en om te dicteren wat waar en acceptabel is. Maar: al zolang censuur bestaat, is er verzet dat ons aanmoedigt de status quo te bevragen. In ‘on censorship’ worden vijf korte films vertoond rondom het thema censuur, waaronder Man number 4. Deze short confronteert de kijker met een verontrustende foto op sociale media en roept vragen op over wat het betekent om een toeschouwer te zijn.

VR ervaring

Wat mooi is tijdens het Movies that Matter festival, is het uitgebreide randprogramma. Er zijn workshops, talks, interviews, kunstwerken en meer. The Phoenix of Gaza XR is een interactieve VR installatie die tijdens het festival gratis te bezoeken is. Je vindt de installatie bij de ingang van Filmhuis Den Haag. Tijdens The Phoenix of Gaza XR word je ondergedompeld in de verhalen van de mensen in Gaza en de transformatie van hun leefomgeving sinds oktober 2023. Zo’n 80% van de Gazastrook is sinds 7 oktober vernietigd. Het project omvat honderden video’s en beelden die met een 360-graden camera zijn vastgelegd. Ze tonen het dagelijks leven in Gaza en een groot deel van de historische plaatsen in de Gazastrook voordat deze werd verwoest. De installatie is gratis te bezoeken, maar wel op vaste data en tijden. Check het programma om te zien wanneer je het kunt ervaren.

Kunstwerk: DISTANT SUFFERING XXXVIII | i.d. van een gedeelde witte vlieger

Als laatste wil ik je aandacht vragen voor een ontroerend kunstwerk dat getoond worden gedurende het hele festival, in Theater aan het Spui. We zien drie vliegers, gemaakt van kranten met artikelen over de oorlogsmisdaden in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever. Aan de staarten hangen de namen van 106 journalisten die tussen 7 oktober 2024 en september 2025 zijn gedood in Gaza, de Westelijke Jordaanoever, Israël en Libanon.

Ondertussen hoor je het gedicht If I Must Die van de Palestijnse dichter Refaat Al-Areer (1979-2023) die samen met zijn familie gedood werd bij een Israëlische luchtaanval. Zijn laatste gedicht verspreidde zich na zijn dood wereldwijd en is inmiddels in meer dan 250 talen vertaald. Kippenvel…

Movies that Matter Festival loopt van vrijdag 21 maart tot en met zaterdag 29 maart. Naast filmvertoningen organiseert het festival keynotes, debatten en een educatiefestival voor middelbare scholieren en mbo-studenten. Het programma wordt verder aangevuld met dj’s, workshops en exposities, waardoor bezoekers op diverse manieren worden uitgedaagd om na te denken over urgente maatschappelijke thema’s.

— Headerfoto: The Dialogue Police