Oorlogsfotografie: Vrouwen aan het front
In de tentoonstelling Vrouwen aan het front – Fotografie van Lee Miller tot Anja Niedringhaus wordt het werk van acht vrouwelijke oorlogsfotografen getoond. Het is geen tentoonstelling waar je vrolijk van wordt, gezien het onderwerp, maar zeker een aanrader om te bezoeken. De uitgelichte foto’s zijn bijzonder goed gekozen. Ze zijn heftig en indrukwekkend en zullen je nog lang bijblijven. De beelden komen enorm binnen – moet je je voorstellen wat het is wanneer je daar daadwerkelijk staat en die foto’s neemt. Dat moet een enorme impact hebben op journalisten in oorlogsgebieden.
One of the boys
In de tentoonstelling zijn foto’s te zien van Lee Miller (1907–1977), Gerda Taro (1910–1937), Catherine Leroy (1944-2006), Christine Spengler (geb. 1945), Francoise Demulder (1947–2008), Susan Meiselas (geb. 1948), Carolyn Cole (geb. 1961) en Anja Niedringhaus (1965–2014). Deze vrouwen hebben verschillende achtergronden en werkten in verschillende periodes en op verschillende plekken, vanaf de Spaanse Burgeroorlog tot aan de gebeurtenissen in Afghanistan in 2014, maar allen hebben ze zich weten staande te houden in een mannenwereld. Naast het omverwerpen van het stereotype beeld van de oorlogsfotograaf, wordt in deze expo aan de hand van de foto’s de opkomst, de ontwikkeling en de impact van oorlogsfotografie belicht.
“Just treat me like one of the boys” is een bekende uitspraak van fotograaf Lee Miller, verwijzend naar de tijd dat ze met de geallieerde troepen meereisde door Duitsland. Ondanks dat vrouwelijke fotografen altijd al aanwezig waren aan het oorlogsfront, is hun werk grotendeels onzichtbaar gebleven. Met deze tentoonstelling streeft Fotomuseum Den Haag ernaar bij te dragen aan de erkenning die deze vrouwelijke fotografen verdienen. Met hun werk bewijzen de dames niet onder te doen aan het werk van hun mannelijke collega’s. Integendeel! Leuk detail: Er wordt as we speak gewerkt aan de film ‘Lee’ waarin Kate Winslet de rol van Lee Miller vertolkt.
Catherine Leroy
Alle tentoongestelde foto’s zijn bijzonder en de moeite waard, maar persoonlijk werd ik bijzonder geraakt door het werk van Catherine Leroy. Er zit een diepere verhalende laag in haar werk. Er zit een partij emotie in elke foto, wat je zelden ziet in oorlogsfotografie. De Franse Leroy was nog maar 21 jaar oud toen ze zonder enig ervaring naar Vietnam afreisde om, in haar eigen woorden, ‘de oorlog een menselijk gezicht te geven’. Dat is dan ook precies wat ze doet. Zo zie je een foto van een Amerikaans militair die zijn overleden vriend vasthoudt in Vietnam (Corpsman in anguish, 1967) en daarnaast hangt een foto van diezelfde man, Vernon Wilkes, in 2005 in zijn woning in Arizona. Die twee foto’s komen enorm binnen. In één oogopslag zie je de zinloosheid van oorlog.
Echte mensen
Tijdens het grootste deel van de Vietnamoorlog waren er slechts twee vrouwelijke oorlogsfotografen actief in Vietnam, Catherine Leroy en Dickie Chapelle. Dickie stierf in 1965 ‘in actie’ tijdens haar werk in Vietnam. Ook Leroy kwam niet ongeschonden uit de oorlog. Ze raakte in 1967 ernstig gewond door een mortiergranaat maar stond zes weken later weer aan het front foto’s te schieten. Wat Leroy vaak deed was korte sequenties schieten van opeenvolgende gebeurtenissen. Dit leverde een verhalende reeks foto’s op. Daarnaast legde ze de focus op gezichtsuitdrukkingen waardoor emoties in haar foto’s sterk uit de verf kwamen. De mensen op haar foto’s zijn geen nummertjes maar echte mensen.
Libanon
Bij het uitbreken van de Libanese burgeroorlog reisde ze meteen af naar de belegerde hoofdstad Beiroet. Ze fotografeerde er burgers die getroffen waren door de gevolgen van de burgeroorlog en liet middels haar werk zien hoe de inwoners van de stad een dagelijkse routine probeerden op te bouwen, ondanks de oorlogswreedheden. Er hangt in de expo een foto genaamd ‘every day scene during the civil war’ die ze in Beiroet in 1975 geschoten heeft, waar ik amper naar kon kijken. Misschien ook omdat ik een jaar eerder in Beiroet geboren ben en er in die tijd woonde. Ik weet niet…Die foto zorgt in ieder geval voor rillingen over mijn rug.
Catherine Leroy was in die periode de eerste vrouw die de Robert Capa Gold Medal voor best gepubliceerde fotoreportage won. In Vietnam had Catherine Leroy PTSS (posttraumatische stressstoornis) opgelopen en na de gruwelijkheden die ze zag in Libanon stopte ze met haar werk als fotojournalist. Leroy is wel één van de vrouwelijke oorlogsfotografen geweest die de weg heeft geopend voor vrouwelijke oorlogsfotografen na haar. Leroy overleed aan de gevolgen van kanker op 61-jarige leeftijd. Meer weten over deze bijzondere dame? Er is een documentaire over haar gemaakt, Cathy at War.
Vrouwen aan het front – Fotografie van Lee Miller tot Anja Niedringhaus is te zien tot en met 26 november 2023 in Fotomuseum Den Haag.
*** Credit coverfoto: Een Afghaanse jongen houdt een speelgoedpistool vast terwijl hij geniet van een ritje in een draaimolen, Kabul, Afghanistan, september 2009 © Anja Niedringhaus / Kunstpalast Düsseldorf
Frédérique houdt van mimosa, van films, van de geur van gebakken knoflook, van de Middellandse Zee (‘haar’ zee want aan die zee is ze geboren), fotografie, musea, nachttreinen, haute couture en ze zou het liefst voor altijd in een hotel wonen.
Wauw wat indrukwekkend. De tentoonstelling (en natuurlijk fotografie) spreken mij ontzettend aan, wat een intens beeld van de Amerikaanse Soldaat. Ik hoop het nog te kunnen bezoeken voor 26 November, want het lijkt me een mooie (maar verdrietige) expositie.
Wat ontzettend heftig en tegelijkertijd o zo relevant. Het is te gek voor woorden dat er überhaupt oorlog is en dat kinderen er ook zo betrokken bij worden. Mooi dat deze tentoonstelling er is.
Het is zeker een tentoonstelling dat mij enorm aanspreekt, maar gezien de afstand, ik woon in het noorden, wordt het wat lastiger, maar wie weet komt zoiets ook nog een keertje dichterbij.