Kunst met kids: Niki de Saint Phalle

Wie is Niki de Saint Phalle en wat kun je met kinderen doen om ze deze inspirerende kunstenares te laten ontdekken? Haar werk zal de meeste kinderen zeker aanspreken omdat het heel kleurrijk is en op het eerste gezicht ook vrolijk lijkt. Dat is het niet, maar daar komen we zo op terug. Bij het grote publiek is Niki de Saint Phalle vooral bekend om haar ‘Nanas’, vrolijke speels gekleurde beelden van dansende vrouwen. Toch schuilt er veel meer achter deze kunstenares.

Tot 1 maart aanstaande is er een Niki de Saint Phalle tentoonstelling in museum Beelden aan Zee in Scheveningen. De expositie is geschikt om met de kids te bezoeken omdat de nadruk hier ligt op de felgekleurde Nanas en er ook relatief veel dieren zijn zoals slangen en katten wat de meeste kids zal aanspreken. De meer duistere werken zijn in de minderheid – de paar die er zijn vallen amper op. Zelf vind ik dat jammer omdat ik liever wat meer variatie in de selectie van werken had gezien, maar kinderen zullen daar geen last van hebben. Ik zou zeggen, ga eerst met de kids de expositie bekijken en daarna thuis tekenen, knippen, plakken.

Wie is Niki de Saint Phalle?

Niki de Saint Phalle (1930-2002) is een veelzijdige kunstenares. Ze maakte sculpturen, schilderijen, films, kostuums, wandkleden en ga zo maar door. Niki werd in Neuilly-sur-Seine geboren, als Catherine Marie-Agnès Fal de Saint Phalle. Haar moeder was een rijke Amerikaanse dame, haar vader kwam uit een aristocratische Franse familie. Niki groeide grotendeels op in New York.

Toen ze jong was, stond ze model voor grote tijdschriften zoals Vogue en Elle. Ze trouwde op haar 18e al met de schrijver Harry Mathews. Ze kreeg twee kinderen met hem, Laura en Philip. Ze belandde als gevolg van een zenuwinzinking op haar 22ste in een psychiatrisch instituut waar ze o.a elektroshocks kreeg. Nadat ze uit de inrichting mocht, stortte ze zich op kunst, deels als een vorm van therapie.

In 1955 verhuisde Niki met haar gezin naar Mallorca. Tijdens die Spaanse periode kwam ze in aanraking met het werk van Gaudi. Gaudi’s Parque Güell inspireerde haar erg bij haar Giardino dei Tarocchi in Toscane. Symbolen van het tarotspel worden weergegeven middels 22 enorme sculpturen, die bedekt zijn met mozaïek en glas. In één van die beelden (de roze dame met het blauwe haar, links op de foto hierboven) heeft Niki jarenlang gewoond!

Na haar relatie met Mathews (ze liet de kinderen bij hem en vertrok) kreeg ze in 1960 een relatie met de Zwitserse schilder en beeldhouwer Jean Tinguely. Met Tinguely werkte ze onder andere aan die geinige beroemde fontein in Parijs vlakbij het George Pompidou museum. Tinguely was een van de oprichters van de Nieuwe Realisten, een Franse kunststroming waarbij Niki zich later ook aan zou sluiten. In die periode begon ze met haar beroemde ‘schietschilderijen’. Ze bevestigde objecten en zakjes verf op een schilderij en schoot op die zakken met een geweer.

Niki’s werk

Niki de Saint Phalle speelde graag met verschillende materialen, met wol, met gips, met stof. Ze experimenteerde erop los. Na de schietschilderijen, werkte ze een tijd aan vrouwen die aan het bevallen waren en aan haar bruiden. De bruiden waren witte sculpturen – en als je dan goed keek dan zag je dat ze er allerlei kleine speelgoedjes in verwerkt had: poppetjes, tanks, van alles wat. De latere Nanas zien er vrolijk uit maar deze bruiden zagen er juist neerslachtig uit. De bruid hieronder, ‘de bruid uit de droom van Miss Haversham’ uit 1964, is op de expo te zien waar ik het over had. Kijk naar de kleine objecten die erin verwerkt zijn.

Na de bruiden kwamen de Nanas pas. Deze maakte ze eerst van stof en wol en later van polyesterhars. De Nanas zijn altijd blij – ze staan, dansen of springen. Ze zijn vrij, geëmancipeerd en krachtig. Ze zijn groot ook, groot en voluptueus. Een en al Nana Power!

Het grote geheim

In 1994 vertelde Niki, op haar 64ste pas, in het boekje ‘Mon Secret’ (Mijn Geheim) dat haar vader haar, toen hij 35 was en zij 11 jaar oud, seksueel had misbruikt. Dit heeft logischerwijs veel invloed gehad op Niki en op haar werk. De film Daddy, die ze maakte met regisseur Peter Whitehead gaat over de relatie van een vader en zijn dochtertje en is vrij pittig en expliciet. Het is fictie maar de verwijzingen naar haar eigen vader zijn overduidelijk. Niet met de kids kijken zeg maar 🙂

Toch is Niki de Saint Phalle meer. Meer dan alleen de Nanas, meer dan een incest slachtoffer. Niki was een getalenteerde kunstenaar, een vooruitstrevende feministe, een vrije geest. Ze was heel politiek en maatschappelijk betrokken. Ze was bezig met de rol van de vrouw in een mannenwereld, met oorlog, met Aids, met racisme en nog veel meer. Voor Niki was vrijheid heel belangrijk en daarnaast kon ze slecht tegen onrecht. Zij was een inspirerende vrouw met een sterke persoonlijkheid.

Tekenen en knutselen met kids

Je kunt veel doen als je zin hebt om een Niki knutseldagje te doen met de kinderen. Een paar ideeën:

** Knip de vorm van een Nana uit een wit vel papier (of nog beter, karton). De kinderen kunnen een eerste laag schilderen, koningsblauw bijvoorbeeld of een andere kleur als ze dat mooier vinden. Wanneer dat opgedroogd is, dan kunnen ze hun Nana versieren. Dat kan met stukjes stof of met vormpjes die ze knippen in gekleurde vellen papier. Wanneer ze verschillende vormen over elkaar heen plakken, dan krijgen ze ook een beetje het 3D effect dus dat is extra leuk.

** Teken zoals Niki de Saint Phalle. Niki combineerde het tekenen met het schrijven. Laat de kids tekeningen van Niki zien en dan kunnen ze daarna zelf een tekening met een boodschap maken – natuurlijk geschreven in kunstzinnige letters. (hieronder een detail van een tekening van Niki. Deze zou ik maar niet als voorbeeld laten zien ;))

** Als er twee kids of meer zijn, dan kunnen ze de houdingen van de Nanas nadoen en foto’s van elkaar maken.

** Je kunt zoals op de site van Ecole Petite Section Nanas van klei maken of Nanas van papier maché. Wat ik tof vind van het papier maché project is dat elk kind een ander onderdeel had gemaakt maar dat ze samen wel 1 grote Nana hebben gemaakt. Zo heb je een echte sculptuur.

** Op de site van Kids Artists hebben ze ook met papier maché gewerkt maar ze hebben allemaal kleine beeldjes gemaakt. Het is voor kinderen leuk om zich bij deze opdracht te laten inspireren door de vele dierenbeelden die Niki heeft gemaakt. Maak een kat of een slang bijvoorbeeld.

** Je kunt ook de beelden uit haar bruiden-periode als inspiratiebron nemen in plaats van de Nanas. Pak stevig karton en laat de kinderen dat beplakken met kleine objecten zoals plastic diertjes, auto’s en poppetjes. Of, waarom niet, objecten die de kinderen in de natuur hebben gevonden zoals stokken, bladeren en kastanjes. Wanneer ze hun ontwerp hebben geplakt, laat je ze het geheel wit schilderen.

Last but not least, raad ik jullie aan om de Dada te kopen (ja ja, de vaste volgers weten dat ik een enorme Dada fan ben – het kunsttijdschrift voor kinderen) die over Niki de Saint Phalle gaat. Ik heb hier namelijk maar een ini mini deel verteld van wat er te vertellen valt over haar en in de Dada staat veel meer info. Daarnaast staan er ook twee knutselideeën in. Je kunt het in het museum kopen of online via Plint.

Meer kunstenaars ontdekken met je kinderen? Kijk naar onze andere ‘kunst met kids’: Frida Kahlo, Hundertwasser, Matisse, Klimt, Picasso en Dali. Knutsel je graag met je kinderen?