Rekentoets in voortgezet onderwijs: Yay of Nay

Waar komt toch die behoefte van het Ministerie van Onderwijs vandaan om zich tot in detail te bemoeien met wat scholen moeten en niet moeten? Het onderwijs wordt bij uitstek gezien als instrument om je als politicus mee te profileren. En dat heeft niet zelden tot problemen geleid: competentieonderwijs, basisvorming, VMBO, tweede fase. Allemaal voorbeelden van goed bedoelde projecten die niet hebben geleid tot enige vooruitgang of verbetering van het onderwijs. Hoe komt dat toch?

Omdat het onderwijs zelf nooit wat gevraagd wordt. Noch ouders, noch leerlingen, noch scholen wordt gevraagd naar waar het in het onderwijs aan schort. Anders zou men toch echt niet uitkomen bij die vermaledijde rekentoets. Ik kan mij niet voorstellen dat er 1 ouder, 1 leerling of 1 docent in het land deze toets als oplossing voor een probleem heeft aangedragen. Er is namelijk geen probleem en dit is al helemaal geen oplossing.

Paniek bij het Ministerie van Onderwijs

Voor een groot internationaal onderzoek, het Pisa onderzoek, werden de reken resultaten van 15-jarigen gemeten en per land vergeleken. Nederland kwam in 2009 op het gebied van rekenen als 11e uit de bus. Bovenaan staat Shanghai-China. Ook Hong-Kong China moeten we boven ons dulden. Natuurlijk is dat pijnlijk! Maar is dat reden om het hele voortgezet onderwijs in Nederland met een rekentoets op te zadelen die ook nog eens niet deugt!

De 11e plek op de wereldranglijst. Voor het Ministerie van Onderwijs reden tot paniek. Of misschien zaten de ambtenaren van het ministerie om werk verlegen. De laatste grote onderwijshervorming in het voortgezet onderwijs dateert toch al van 15 jaar geleden, de invoering van de basisvorming en de tweede fase.

Dus toen werd besloten dat het voortgezet onderwijs het rekengat moest gaan dichten. Er werd besloten dat de Nederlandse middelbare school leerlingen een rekentoets moesten krijgen. Deze rekentoets moet vanaf 2015-2016 onderdeel uit gaan maken van de zak-slaagregeling bij het eindexamen en krijgt de status van een kernvak. Kernvakken zijn Nederlands Engels en Wiskunde. Vanaf volgend schooljaar komt daar dan rekenen bij. Je mag voor je examen maar één van deze vier vakken onvoldoende staan. Een zwaar gewicht dus.

Vast onderdeel van de zak/slaagregeling

De rekentoets wordt nu al verplicht afgenomen op scholen. Hij is echter nog geen onderdeel van de zak/slaagregeling bij het eindexamen. Dat komt dus volgend jaar. Als het Ministerie z’n zin krijgt. Dat valt echter nog te bezien. Belangrijke organisaties in het onderwijsveld zijn mordicus tegen. Zoals de VO-raad, de belangenorganisatie van werkgevers in het Voortgezet Onderwijs.

De rekentoets is gebaseerd op de referentiekaders voor rekenen. Het voert te ver om precies uit te leggen wat die betekenen. Ze geven het niveau aan. VMBO leerlingen moeten minimaal 2f beheersen. Havo/vwo leerlingen minimaal 3f.

Volgens de VO–raad is de rekentoets geen goede uitvoering van de referentieniveaus rekenen. Dit concludeert ook de commissie Bosker, een commissie die de toets evalueert voor het Ministerie.

De commissie Bosker

De commissie, die onder leiding van hoogleraar Onderwijskunde Roel Bosker in opdracht van OCW onderzoek deed naar de rekentoets, levert in haar eindrapport forse kritiek op de huidige toets. De toets wordt onder meer als erg moeilijk ervaren, is te talig en erg lang en bevat onduidelijke vragen. Ook is terugbladeren in de opgaven niet mogelijk en zorgt de digitale afname, waarbij alleen het antwoord kan worden ingevuld, ervoor dat leerlingen niet beloond worden voor het maken van de juiste tussenstappen.

We gaan de leerlingen in het Nederlandse voortgezet onderwijs dus opzadelen met een rekentoets die niet deugt. Bovendien is het introduceren van een extra toets die even zwaar meeweegt als de andere examenvakken knotsgek. Ten eerste is het een devaluatie van de andere examenvakken waar leerlingen zich al vijf of zes jaar op aan het voorbereiden zijn. Er is namelijk geen extra vak op school bijgekomen waar leerlingen zich op deze toets kunnen voorbereiden.

Ten tweede leidt deze toets tot versnippering en versnippering is het grootste probleem waar de leerlingen van middelbare scholen in Nederland mee te kampen hebben. Wist u dat veel leerlingen in de derde klas van de middelbare school meer dan 13 vakken hebben? Ze slepen zich dagelijks van vak naar vak. Als het tegen zit heb je als scholier per dag 7 leswisselingen, 7 verschillende vakken die je aandacht vragen, waar je huiswerk voor moet maken en die soms geen enkele relatie met elkaar hebben. Daar komt nu dus nog de zorg voor een extra vak bij. Een vak waar je geen les voor hebt en waar geen leraar voor is die je de schuld van een onvoldoende in de schoenen kunt schuiven.

De huidige omstandigheden garanderen een sterfhuisconstructie voor de rekentoets. Laten we dat maar hopen dan.

Ruben Schrama, conrector van een middelbare school in Amsterdam

22 januari 2015