Conclave met Ralph Fiennes: hoe de nieuwe paus gekozen wordt

Wie de film Conclave in de bioscoop heeft gemist, kan het nu bekijken op Amazon Prime en Pathé thuis. Conclave is een visueel pareltje met prachtige decors en composities. Daarnaast wordt er ijzersterk in geacteerd door hoofdrolspelers Ralph Fiennes (The Grand Budapest Hotel), Stanley Tucci (Spotlight), John Lithgow (Killers of the Flower Moon) en Isabella Rossellini (Blue Velvet). In het kort draait Conclave om intriges en bedrog rondom het conclaaf in Vaticaanstad. De film is wat dat betreft best relevant, want de paus wordt oud en zijn gezondheid is broos.

Wat is een conclaaf?

Wanneer de paus komt te overlijden, dan begint een heel proces. Eerst moet de Camerlengo (de kardinaal-schatbewaarder van het Vaticaan) de dood officieel bevestigen. Dan start er een periode van ‘sede vacante’, oftewel de ‘zetel van de paus is leeg’. De dagelijkse leiding van de kerk wordt tijdelijk waargenomen door enkele kardinalen en de Camerlengo. Zij mogen geen belangrijke beslissingen nemen, alleen de dagelijkse dingen regelen tot er een nieuwe paus komt. Ondertussen start de zoektocht naar de nieuwe paus. Dit gebeurt in het conclaaf. Het woord conclaaf komt van het Latijnse cum clave, met sleutel.

Dat verwijst naar het feit dat tijdens het conclaaf, dus tijdens het stemmen voor een nieuwe paus, de kardinalen die moeten stemmen in de Sixtijnse Kapel samenkomen en geen enkel contact met de buitenwereld mogen hebben tot de nieuwe paus gekozen is. En dat kan nog best eens lang duren want een kandidaat wordt pas paus als er bij de stemming een tweederdemeerderheid behaald wordt. Kardinalen tot 80 jaar oud uit de hele wereld hebben stemrecht. Dat zijn er meestal ergens tussen de 100 en 130 die dus bij elkaar komen om te stemmen.

Witte rook

Na elke stemronde wordt de uitslag bekend gemaakt via rook uit een schoorsteen van de Sixtijnse Kapel, zodat mensen buiten weten of er al een nieuwe paus is. Zwarte rook betekent dat er nog geen paus is en er dus een volgende ronde komt. Witte rook betekent dat er een nieuwe paus is.

Nieuwe paus

Wanneer een nieuwe paus gekozen is, dan accepteert hij eerst de benoeming en vervolgens kiest hij zijn pausnaam. Kort daarna wordt op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek aangekondigd dat er een nieuwe paus is en wordt zijn naam bekend gemaakt.

Langste conclaaf

Het langste conclaaf ooit duurde bijna drie jaar! Dat was in 1268. De kardinalen konden het maar niet eens worden over de opvolger. Uiteindelijk werd Gregorius X gekozen. Gelukkig voor alle toekomstige kardinalen, stelde hij tijdens zijn tijd als paus nieuwe regels voor het conclaaf waardoor ze tegenwoordig geen drie jaar meer duren. De snelste verkiezing – nu we toch bezig zijn – was in 1503. Dit conclaaf duurde slechts een paar uur. Leuk weetje: de nieuwe paus, Julius II, gaf Michelangelo de opdracht de Sixtijnse Kapel te schilderen.

Paus Franciscus

Paus Franciscus is op dit moment de paus. Hij werd in 1936 geboren dus hij is nu 88 jaar oud. Hij werd gekozen in 2013 en het conclaaf duurde twee dagen. Hij is de eerste paus ooit uit Latijns-Amerika.

De film Conclave

In de film worden alle stappen gevolgd, vanaf de dood van de paus tot het aankondigen van de nieuwe paus. Veel elementen kloppen en verhouden zich goed tot de realiteit, zoals de manier van de stembriefjes tellen, de witte en zwarte rook, de locatie van het conclaaf, het gastenverblijf van de kardinalen, etc…De basisrituelen en kerkelijke procedures zijn dus redelijk getrouw, maar natuurlijk wordt het verhaal zelf gedramatiseerd en worden intriges sterk aangedikt – het is tenslotte een fictieve film.

In het echt zouden kardinalen bijvoorbeeld niet stiekem informatie met de buitenwereld delen. In een echt conclaaf staan daar zware kerkelijke straffen op, zoals excommunicatie. Al met al geeft de film een mooie inkijk in kerkelijke procedures en de politieke spelletjes en spanningen die tijdens de conclaven kunnen opduiken maar het is en blijft een film.

Leugens en verborgen agenda’s

In de psychologische thriller (of drama – afhankelijk van hoe je het bekijkt) is Kardinaal Lawrence (Ralph Fiennes) degene die het conclaaf in goede banen moet leiden, dit terwijl hij net op dat moment worstelt met een geloofscrisis. We zien hoe persoonlijke ambities voor frustraties zorgen en hoe verborgen agenda’s en schandalen aan het licht komen. Drie kardinalen lijken goed in de wedstrijd te liggen en dan verschijnt er opeens een mysterieuze nieuwe kandidaat op. Het voelt soms als een basisschool met kleine groepjes binnenin de grote groep, met pesterijtjes en leugentjes ‘om bestwil’. En dan blijkt ook nog eens dat de overleden paus een groot geheim met zich meedroeg. Het zijn allemaal geen heiligen, zeg maar.

De film Conclave is gebaseerd op de roman van Robert Harris en geregisseerd door Edward Berger (All Quiet on the Western Front). De film won de Oscar voor beste bewerkte scenario eerder dit jaar.

Lawrence: Defeat? This is a conclave, Aldo. It’s not a war.
Bellini: It is a war, and you have to commit to a side.

Srsck-score: ★★★★