Following, het debuut van Christopher Nolan (1998)

Een erg onbekende film, wat nu eindelijk eens mag veranderen. Geschoten over een periode van maar liefst een heel jaar – vanwege acteurs met fulltime banen kon er slechts in de weekenden geschoten worden – en met een budget van slechts $6000 wist de toen nog onbekende regisseur Christopher Nolan zichzelf bekend te maken aan de filmwereld (en daarmee ook drie verschillende Festivals, waaronder ons eigen Rotterdam Film Festival). Een zowaar studenten project wat kritisch beter wist te presteren dan menig film uit hetzelfde genre. En die credits verdient dit werk dan ook zeker.

Het verhaal

En met een dusdanig klein budget is aan de opmaak nog wel te zien dat het om een amateurproject gaat, maar voor het verhaal alleen al mocht Christopher Nolan zich toen al plaatsen onder de grote schrijvers. Geweldig uitgewerkt en waanzinnig goed doordacht, een verhaal van sterke klasse waarvan hij er later nog vele zou maken. We volgen in dit verhaal een man van middelbare leeftijd die, vanwege zijn pogingen om te schrijven en te ontsnappen aan zijn saaie antisociale leven, een obsessie heeft ontwikkeld voor het achtervolgen van mensen. Wanneer hij eenmaal een zekere meneer Cobb achtervolgt, sleept die de hoofdpersoon mee in een wereld van ongure zaken waarin hij steeds en steeds verder in verstrengeld raakt.

En daarmee begint het verhaal al sterk, het laten draaien om iemand die andere mensen achtervolgt als obsessie. Het kan daardoor alle kanten op en het heeft daardoor dan ook ontelbare mogelijkheden. De uitwerking richting de misdaad is daarbij dan wel weer een voorspelbare zet, mede vanwege het drama wat daaraan verbonden is. Maar alle fouten binnen het verhaal, wat er sowieso weinig tot geen zijn, vallen geheel in het niets.

De opbouw en vertelwijze van het verhaal is vergelijkbaar met Christopher Nolan ‘s eerstvolgende film Memento [2000], een niet-chronologische opbouw waarbij je goed moet opletten om het te kunnen blijven volgen. Een puzzel als het ware, waarbij elk stukje telkens gelegd wordt en zo langzaam een geheel beeld ontstaat van het verhaal. Een effectieve en (toen nog) vrij originele manier van vertellen waarbij de regisseur speelt op het uithoudingsvermogen en de oplettendheid van de kijker.

Zij die goed opletten weten het beter te waarderen dan zij die maar gewoon een beetje kijken. Het is dan ook specifieke cinema voor de echte filmliefhebbers. Het verhaal is dan ondanks zijn niet-chronologische opbouw erg goed te volgen en weet je op het eind met stomheid te slaan. Het is een realistisch verhaal, wat misschien zelfs erg herkenbaar is voor sommige mensen en hoewel het niet altijd even spannend wordt verteld weet het verhaal wel erg goed je aandacht te behouden.

Karakters

Het leuke aan de karakters binnen de film is het feit dat je hun namen bijna nooit voorbij hoort komen, Cobb is eigenlijk de enige naam die ook in de credits vermeld staat. Geweldig hoe je aan de karakters gewend raakt en met ze meeleeft terwijl je eigenlijk hun namen niet hoort. De karakters zijn kleinschalig gehouden, waardoor ze opvallend zijn en belangrijk voor het verhaal. De hoofdpersoon, genaamd “The young man”, heeft de obsessie voor het achtervolgen van mensen.

Zijn ontwikkeling is het meest opvallend, meedrijvend op de stroom van het verhaal zie je hem steeds meer meegezogen worden op het criminele pad. Hij is nogal onsociaal en afgezonderd, enigszins schichtig en een beetje naïef. “Cobb” is degene die het hoofpersonage meesleept in de misdaad. Altijd goed gekleed, beleeft en een beetje op de achtergrond maar belangrijk bij de ontwikkeling van het hoofdkarakter. En “The Blonde” maakt drie, een vrouwelijk karakter. Werkend in de schaduw, een verleden en achtergrond in de georganiseerde misdaad. Al deze drie karakters spelen op elkaar in en helpen elkaar ontwikkelen in het verhaal. Een goede chemie van persoonlijkheden en verledens die het verhaal zijn motieven en emoties bezorgt.

Christopher Nolan heeft dus een origineel en realistisch verhaal goed kunnen koppelen aan kleinschalige karakters met elk hun eigen motievenen en emoties. Samen brengen ze het verhaal tot leven en weten ze je aandacht en medeleven te grijpen. En hoewel het voor zijn korte speelduur precies goed aanvoelde, ben ik toch benieuwd of er wat meer detail verteld kon worden, of er toch nog wat extra ontdekt kon worden wat nu is weggelaten. Al met al een geslaagd en bovenmaats verhaal in verhouding tot de opmaak.

Opmaak en sfeer

En over die opmaak gesproken, daar zitten toch nog wel enige valkuilen waarvoor even gewaarschuwd mag worden. Niet dat de opmaak niet passend is voor zijn verhaal, daar niet over. Het is een erg mooie opmaak, zeker voor de kleinschaligheid van het project, hoewel niet alles toch even mooi aanvoelt. Nolan heeft met deze film ook al erg goed zichzelf laten kennen als het gaat om de opmaak van zijn films, opvallend en passend voor het genre wat hij probeert neer te zetten.

Om maar even te beginnen met wat het meest opvallend is, het camerawerk. Nogal experimenteel, beetje wiebelig en veelal los uit de pols. Het achtervolgen van de karakters is wel een opmerkzame zaak die Nolan nog wel wat had kunnen verbeteren. Zijn afwisseling met close-up en afstand is enigszins prima, maar ook met close-ups los is het nog niet helemaal strak. Om het over het contrast tussen licht en donker te hebben, wat opvallend is aangezien de film zwart-wit is. Nog te los, veel momenten in het donker waarbij niet alles even makkelijk te onderscheiden is van elkaar. Het licht is dan weer te zwak op vele momenten, ook een jammerlijke fout, die onbedoeld dan ook weer voor een mooi uiterlijk zorgt.

De visuele effecten zijn erg primitief en niet geheel zonder effect. Het is wel te merken dat er mee gesjoemeld is om budget te besparen, maar wel zo goed dat je er eigenlijk niet bij nadenkt. Een mooie gezichtsprothese voor een groot blauw oog is eigenlijk de enige vorm van echte visuele effecten die zichtbaar is gemaakt. Evenals een korte vechtscène waarbij je eigenlijk geen duidelijke sound van vechtschade kunt horen. Jammerlijk, aangezien het wel degelijk een mooi shot was.

Het acteerwerk was nog verbazend goed. Zeker door Jeremy Theobald en Alex Haw is er wel degelijk een goede prestatie neergezet, overtuigend voor de geportretteerde karakters die ze vertolkten. Bijna geen haar aan te krenken om maar eerlijk te zijn. Het was passend voor de sfeer van de film en de kleinschaligheid. Een mooie pluim aangezien beide acteurs weinig tot niet meer in de filmwereld terugkeerden. Ondergewaardeerde prestaties als je mij vraagt.

De muziek was zeer professioneel. Niet monotoon en ook niet heel erg afwisselend, maar het gaf wel een duidelijke sfeer aan de film. Het was wat weinig gebruik aan het begin, maar zette wel de juiste hoeveelheid in voor het magnifieke eind. Gecomponeerd door David Julyan die ook de muziek zou gaan componeren voor Nolan ’s eerstvolgende film Memento [2000]. Prachtige score van bovenmaatse klasse.

Conclusie

Over het totaalplaatje valt er eigenlijk alleen maar lof te spreken; een van de sterkste debuten die er is. Een regisseur die tegenwoordig nog met zo’n budget zo’n sterke film neer weet te zetten mag van mij nu wel naar voren stappen en de Oscar komen halen, want dat is een prestatie op zichzelf.

Christopher Nolan heeft zich hiermee aan de wereld bewezen en dat later weten vast te houden. Mijn favoriete regisseur en waarschijnlijk de beste van zijn huidige tijd. De film is sterk en kleinschalig met goede prestaties. Een aanrader onder de liefhebbers (als gewone kijkers) om eens op te zoeken, hoewel hij moeilijk en vrijwel alleen online te vinden is. Een parel onder de low-budget, waar hij met zijn bovenmaatse prestatie eigenlijk niet onder gerekend mag worden.

Deze recensie is geschreven door Wouter van de Sanden. Check vooral zijn Instagram account waar hij hele uitgebreide filmreviews op deelt (in het Engels). Leuk voor alle filmliefhebbers!

Release 06.05.1998 
Genre Misdaad/Mysterie
Regisseur Christopher Nolan
Beoordeling 7,7/10
Recensie Wouter van de Sanden