De Veroordeling naar een waargebeurd verhaal

De film De Veroordeling gaat over de waargebeurde gebeurtenissen rondom de Deventer moordzaak en dan in het bijzonder over de nasleep van de strafzaak en de dubieuze rol van de media hierin. De film is gebaseerd op het boek De Deventer Moordzaak van onderzoeksjournalist Bas Haan.

De Deventer moordzaak

De Deventer moordzaak is de strafzaak en de gebeurtenissen die daarmee samenhangen die volgden op de moord op Jacqueline Wittenberg-Willemen, ook wel bekend als de weduwe Wittenberg. Zij werd op 25 september 1999 dood gevonden in haar woning in Deventer. Een kleine twee maanden later werd haar belastingadviseur Ernest Louwes gearresteerd.

In de film De Veroordeling zien we dat Bas Haan tijdens zijn onderzoek naar deze moordzaak voor het actualiteitenprogramma Netwerk, ervan overtuigd raakt dat Louwes onschuldig is. Hij overtuigt ons, als kijker, ook van zijn onschuld. Zowel wij als hij zijn dan ook verbaasd wanneer blijkt dat er een DNA match is en dat Louwes alsnog veroordeeld wordt tot 12 jaar gevangenisstraf voor de moord op de weduwe.

De klusjesman

Is die veroordeling wel terecht? Er blijkt een verdachte ‘klusjesman’ te zijn. De media springt vol op de zaak en al gauw ontstaan er twee kampen. Voor en tegen ‘de klusjesman’ die later niet eens een klusjesman blijkt te zijn. Team ‘tegen de klusjesman’ wordt aangevoerd door niemand minder dan mediapersoonlijkheid Maurice de Hond.

De opiniepeiler wijst ‘de klusjesman’ publiekelijk aan als de moordenaar van weduwe Wittenberg. Dit alles wordt zo breed uitgemeten in de media dat iedereen er wel een mening over heeft. Dit heeft vergaande gevolgen voor ‘de klusjesman’ en zijn vrouw en hun leven verandert in een ware nachtmerrie.

Gefrustreerd door deze ‘trial by media’ en waarschijnlijk ook gemotiveerd door een behoorlijk schuldgevoel (want was hij het niet die dit indirect heeft veroorzaakt) besluit Bas de vele aannames te bestrijden met feiten, maar niemand lijkt te willen luisteren.

Boeiende reconstructie

De film is bekroond met vier Gouden Kalveren waaronder die voor beste film. Het is ook wel een erg boeiende reconstructie van één van de meest controversiële moordzaken ooit in Nederland. De acteurs zetten de karakters krachtig neer. Extra pluimpje voor Yorick van Wageningen als ‘de klusjesman’ en voor Lies Visschedijk als zijn vrouw.

Wat daarnaast heel sterk is, is de wijze waarop wij als kijker gemanipuleerd worden en steeds tot twijfel worden gebracht. Eigenlijk doet de regisseur met ons wat de media toentertijd deed met het publiek. We varen mee op ongefundeerde theorieën en halve waarheden.

Het is een bizar verhaal en je valt van de ene verbazing in de andere. De film kijkt lekker weg maar zo nu en dan wordt je teruggefloten want dit gaat om echte levens, die gewoon zomaar verwoest zijn. Drama!

De macht van de media

Je ziet in De Veroordeling maar weer hoe invloedrijk de media kan zijn in (moord)zaken, wat ook het onderwerp was in de indrukwekkende miniserie Gladbeck. Ook al zijn de gebeurtenissen compleet anders, de rol van de media is buitenproportioneel groot. Een vriendin van mijn moeder was vroeger een bekende oorlogscorrespondente.

Toen ik nog kind was zei ze ooit tegen me ‘journalisten beslissen wat nieuws is en wat niet’ – dat is me altijd bijgebleven. Het is namelijk echt waar. Kijk maar naar hoeveel misstanden op de wereld ‘genegeerd’ worden door de media. Die mensen worden ‘vergeten’. Of kijk naar de vermissing/moord van Gabby Petito vorig jaar. Was het niet zo groot besproken in de media, dan was ze wellicht nooit gevonden. Daar is in de VS veel discussie over geweest.

Fake news

De film gaat dan wel over een moord uit 1999 maar het thema is nog erg actueel. Wat er in Deventer gebeurde was fake news avant la lettre. Aan de ene kant is de macht van journalisten sinds social media steeds kleiner geworden. Wanneer journalisten een bepaald volk links laten liggen bijvoorbeeld, dan kunnen de inwoners tegenwoordig alsnog hun stem laten horen via social media (de Palestijnen). Dat is mooi.

Aan de andere kant kan iedereen tegenwoordig zijn mening ventileren en bijvoorbeeld met adressen strooien op Twitter (Willem Engel) of met foto’s van zogenaamde daders die later dan geen dader blijken te zijn. Iedereen kan zijn oordeel delen en vaak wordt dat gedaan zonder enig bewijs. Wat dat betreft overstijgt de film een ‘gewoon’ verhaal over een moordzaak. Zo’n smeercampagne is helaas een belangrijk onderwerp dat helemaal past in deze tijd.

Srsck score ★★★★

Nederland, 2020. Drama/thriller van Sander Burger met Fedja van Huêt, Lies Visschedijk, Yorick van Wageningen.

De Veroordeling is te zien op dvd en vod, o.a op Pathé Thuis, Ziggo On Demand en Picl.

Lijkt de film De Veroordeling je wat? Had je überhaupt al gehoord van de Deventer moordzaak?